“Azərbaycan lobbisi” novellası haqda düşüncələrim.

   Novella janrı yazıçı, publisist Eldar Qəmərlinin yaradıcılığında mühüm yerlərdən birini tutur. Onun 2014-cü ildə işıq üzü görən “NOVELLALAR” kitabı nəşrləri arasında xüsusilə fərqlənir. Həmin kitabı yenidən vərəqlədim. İyirmi altı novellanın yer aldığı bu kitabda yazıçı cəmiyyətdə gördüyü müxtəlif problemlərə toxunub. 1999-cu ildə qələmə aldığı “Azərbaycan lobbisi” adlı novellası daha çox diqqətimi çəkdi. Hekayə yazıçının 1981-1984-cü illərdə Tver vilayətinin Udomlya atom elektrik stansiyasında çalışdığı zaman müxtəlif xalqların timsalında müşahidə etdiyi hadisələrdən bəhs edir. Novella Udomlya şəhərinin və əhalisinin tərkibinin kiçik tanıtımı ilə başlayır. Başqa şəhərdə məskunlaşan beş müxtəlif xalqın ümumi mənafe və lobbi işinə yanaşmasının müqayisəsi hekayədə işıqlandırılıb. Rusların, ukraynalıların, ermənilərin, çeçenlərin və azərbaycanlıların Udomlyada, vətəndən uzaqda keçirdikləri həyat tərzinə, milli kimliyinə necə sahib çıxmasına fərqli aspektlərdən aydınlıq gətirilir. Ümumiyyətlə, lobbi işinin necə qurulması və bu fəaliyyətdə nələrin önəm kəsb etdiyi hekayənin mövzusunu təşkil edir. Yazıçı qeyd edir ki, vətəndən kənarda məskunlaşan insanların ictimai fəaliyyəti milli mənsubiyyət və adət-ənənələrinə sədaqətinə köklənməlidir. Əks təqdirdə mənəvi-əxlaqi dəyərlər məhv olar və tarixi Vətənlə əlaqələr tamamilə unudulub yoxa çıxar. Xalqın ideoloji bütövlüyünün, milli birliyinin təminatı olan lobbiçilik fəaliyyəti qürbətdə yaşayan hər bir vətəndaşın içindəki vətən sevgisini təzahür edəcək gücə malik olmalıdır. Məhz millət, xalq dünyanın hər bir qarışına səpələnmiş parçalarının bir amalda bütünləşən vahidliyində qüdrətli bir dövlət kimi öz sözünü deyərək, həm tarixi həqiqətlərini Yer üzünə çatdırmış olur, həm də yenilməzliyi ilə haqqı olan zirvəni fəht edir.

   

   Novellada Udomlyada yaşayan azərbaycanlıların fəaliyyət göstərən lobbisinə rəhbərlik etmək üstündə onlar arasında düşən münaqişələr və bu xoşagəlməz haldan yaranan problemlər nəticəsində baş verən məqamlar təsvir edilib. Asif və Vəlinin özbaşnalığı və “mənəm-mənəmliyi” nəticəsində Udomlyada yaşayan azərbaycanlılar şəhərdən didərgin salınır. Hekayənin müsbət obrazı olan Adil ətrafında cərəyan edən hadisələrin içində olsa da, lobbiyə rəhbərlik etməyi ağlına da gətirmirdi. Çünki Adil həmyerlilərinin birlikdən daha çox parçalanmağa meylli olmalarını, ümummilli maraqlar naminə deyil, şəxsi ambisiyalar üçün fəaliyyət göstərmələrini səhv addım kimi dəyərləndirsə də, onu kimsə dinləmirdi. Lobbini hərə var gücü ilə bir tərəfə yönləndirməyə çalışaraq, param-parça edirdi. Varlığımız digər xalqların qavramında get-gedə haçalanan yollara, məqsədlərə, mənafelərə bölünən kimlik kimi tanınırdı. Fəqət, bu şəhərdə məskunlaşan ermənilər bir amalda sıx birləşdiyi üçün günü-gündən sıraları da böyüyürdü. Demək olar ki, Udomlya sürətlə erməniləşirdi...

   Novellanın dil və üslub normalarına nəzər saldıqda, hekayədə “milis” sözünün yerinə “polis” və “zato” ifadəsinin əvəzinə “fəqət” kəlməsinin işlənməsini daha məqsədəuyğun hesab edirəm. “AZƏRBAYCAN LOBBİSİ” novellası bir vətəndaşın vətən sevgisindən, milli birlik arzusundan qaynaqlanan bütöv AZƏRBAYCAN görmək məqsədilə qələmə sarılan yazıçı qəlbinin, yazıçı beynin düşüncələrə hoparaq sətirlərə köçən hayqırtısıdır.

   Xatırlatmaq istəyirəm ki, yazıçı, publisist Eldar Qəmərli “Evləri köndələn yar”, “Ağacdələn”, “Şirvan şəhəri” və “Novellalar” kitabının müəllifidir.

                                           

                                                     Yaqut Hüseynova

Yazıçı-publisist ELDAR QƏMƏRLİNİN yaradıcılıq gecəsi.

                                                               


                                                                           Yaqut Hüseynova

OXUCU QƏLBİNƏ YAĞAN “YAĞIŞ”

“(İnsanlar) ümidsizliyə qapılandan sonra, YAĞIŞ göndərən,

nemətini (Yağışını) açıb paylayan Odur. Tərifə (şükrə) layiq
olan da Odur.”

                                                     

                                                                           
                                                    “QURANİ-KƏRİM”, Şura 28.

  

  

   Yazıçı, şərqşünas Əli Rzazadənin “YAĞIŞ” romanı müqəddəs kitabımız “QURANİ-KƏRİM” in bu surəsi ilə tamamlanır. Yağış təbiətin əsrarəngiz möcüzəsidir. Yağmurlar mas-mavi asimanı şəfəqləndirən ilahi nuru və torpağın müqəddəs ətrini, məhz narın damlalarında qəlblərə, könüllərə, düşüncələrə çiləyir. Yazıçının ilk romanı olan bu əsərində işıqlandırılan mövzu və ideya mükəmməl bədii çalarlar ilə oxucu qəlbinə, oxucu ruhuna yağan yağışa bənzəyir. Əsəri vərəqləyərkən, oxucu həyatda aradığı həqiqətlərin, cəmiyyətdə gördüyü eybəcərliklərin, cahilliyin insanlar arasında yaratdığı uçurumun köklərini və bu bəlalardan necə xilas olmağın yollarını bir daha analiz edərək, dərk edir. Romanda istifadə olunan dini hədislər, ibrətamiz hekayələr və aforizmlər əsəri daha da oxunaqlı edir. Tanrı sevgisi və ilahi eşqin mahiyyəti bütünlüyü ilə əsərin baş qəhrəmanı gənc zabit Kənanla Abdullah adlı nurani bir qoca arasında olan hər bir dialoqda mükəmməl şəkildə qələmə alınıb. Müəllif “YAĞIŞ” ın damlalarının aydınlatdığı həqiqətə yalnız öz çözümləri ilə deyil, Frans Kafka, Lev Tolstoy, Sartr, Nitşe, Şekspir və digər dünya ədəbiyyatının klassiklərinin yanaşmalarıyla da fikrini əsaslandırıb.

   

   Romandakı Nizam obrazını xüsusilə qeyd etmək istəyirəm. Çünki bu surət oxucuya böyük dramaturq Cəlil Məmmədquluzadənin “ÖLÜLƏR” pyesindəki İsgəndər obrazının bədii cizgilərini xatırladır. Cəhalətə, cahilliyə qarşı qorxmadan, cəsarətlə mübarizə aparan, lakin yaşadığı cəmiyyətdə kafir, dinsiz adlandırılaraq, hətta heç kəsin salam belə vermədiyi Nizam ixtisasca riyaziyyat müəllimi olsa da, İSLAM dinini çox gözəl bilir. Hər anını mütaliə ilə keçirir. Yaşadığı cəmiyyətdə qəlbinin, ruhunun, beyninin dərinliyindəki hayqırtını həmsöhbət olduğu kitablar qədər duyan və müzakirə edən başqa bir kimsə yoxdur. O, cəhalət bataqlığında gündən-günə ruhu məhv olan cəmiyyətə ilahi həqiqətin mahiyyətini anlatmağa çalışsa da, səyləri səmərəsiz qalır. Çünki üzvü olduğu cəmiyyətdə Nizam tək idi. İnsanlara çatdırmaq istədiyi haqq və ədalətin səsi hər zaman qondarma, qaraguruhçu dindarlar tərəfindən beyni zəhərlənən böyük kütlənin amansızlığı ilə boğulurdu. Tanrıya gedən yol elmin və mərifətin ucalığından keçir. Əgər Adəm övladı elmsiz olarsa, ruhu mərifət nuru ilə işıqlanmazsa xurafatın, cəhalətin, mövhumatın qurbanlarından birinə çevrilərək, məhv olar. Romanda Abdullah Kənan ilə bir söhbətində dönə-dönə qeyd edir ki:-“CAHİLLİK çayır otuna bənzəyir. Onu torpaqdan çəkib çıxarırsan və birdəfəlik yox olduğunu düşünürsən. Amma bir müddət sonra, fürsət tapan kimi torpağın dərinliklərinə  ilişib qalmış, gizlənmiş toxumları yenidən baş qaldırır.”

  

   Təbiətin qoynunda, yağan yağmur damlaları altında Abdullah ilə Kənanın birlikdə Tanrıya əl açaraq, bir zamanlar Həzrəti Əlinin oxuduğu duanı söyləməsi səhnəsində xüsusilə vurğulanır ki, insan yalnız ALLAHI xatırladıqca, ONA sığındıqca, ONA güvəndikcə, ən əsası ONU dərk etdikcə həqiqi xoşbəxtliyin nə olduğunu anlayaraq, mənəvi hüzuru ruhu ilə dada bilər. Əbədiyyətə gedən yolun başlanğıcı, məhz bu səadətdən qaynaqlanır...

   Əsərin sonuna qədər yağış baş qəhrəmanın həyat yollarında atdığı addımlara öz paklığı, gözəlliyi ilə həmdəm olur. Onun hələ məktəbdə oxuduğu zaman yazdığı ilk hekayəsini tamamlayan son cümləsində qeyd etdiyi:-“Bu YAĞIŞI damla-damla öpərəm, bu YAĞIŞI gözlərimə təpərəm” fikri, romanın bədii estetik gücünü artırır. Kənanın yaddaşında yağış daha bir xatirə ilə əbədiyyətə varmışdı. Ona topladığı hərbi kolleksiyaya daxil etmək üçün, qara rəngli kitel düyməsini hədiyyə edən əsgərin cənazəsinin yağışlı  bir gündə kəndə qayıtması, baş qəhrəmanı çox sarsıdır. Yağış damlalarının müşaiəti ilə kənd camaatının çiyinləri üstündə son mənzilə yola salınan şəhidin axan qanı içindəki VƏTƏN sevgisini şölələndirərək, mənfur düşmənlərə olan nifrətini daha da artırır. Zaman keçir... Kənan hərbi xidmətini şərəflə yerinə yetirərək, doğma kəndinə qayıdır. İllərlə axtardığı həqiqətə qovuşmaq, onu dərk etmək üçün TANRIDAN dilədiyi duaların cavabı olan Abdullah ilə məhz hərbi xidmətdə tanış olur...

   Bu gözəl roman haqda olan düşüncələrimi, onun kiçik bir mətni ilə bitirmək istəyirəm:-“Yağış damcıları göz yaşlarıma qarışıb yanaqlarımdan süzülür, mənsə heç vaxt olmadığı kimi, həyatımda birinci dəfə üzümdən yağış suyunu silmirdim. Gah göydən enən yağışı, gah da ağacdan qopub düşən saralmış yarpağın asta enişini gözlərimlə izləyirdim...” Bir hind atalar sözündə deyildiyi kimi:-“Gözdə göz yaşı yoxdursa, RUHDA GÖY QURŞAĞI OLA BİLMƏZ.”

                                                

                                        Yaqut Vafiqqızı

  

“DÜNYA HAMIMIZIN EVİDİR.”

  Həyat onların varlığı ilə daha gözəldir. Məhz onların gözlərində bərq vuran sevinc və gülüşlər ilə aydınlanır ömrümüz. Varislərimiz olan uşaqları əsl vətəndaş kimi yetişdirmək, onlara dünənimizə və gələcəyimizə layiqli şəkldə sahib çıxmağı öyrətmək ümdə vəzifəmizdir. Mustafa Kamal Atatürk deyirdi ki:-“Bir ölkənin işıqlı gələcəyinə əmin olmaq istəyirsinizsə, uşaq və gənclərinin sahib olduğu istedad və savada diqqət yetirin.”

  

 
   Məni onunla sosial şəbəkədə paylaşılan kiçik bir yazısı tanış etdi. Nuray Nur bu yazısında dünya uşaqlarının arzusunu dilə gətirmişdi. Misralar ürəyimdə elə bir iz salmışdı ki, günlərlə təsirindən ayrıla bilmirdim. “...Yer üzündə nə müharibə, nə yanğınlar olmasın! Neçə-neçə Fərəhlər alovlarda yanaraq, kül olaraq, sönməsin!...” nidaları ilə ruhuma hakim kəsilən bu düşüncələr, sanki özünü görə bilmək üçün böyüklərin önündə tutulan bir ayna idi... Oxuduğum bu sətirlər, bir körpə qəlbinin harayında dilə gələn acı həqiqətin ağrılarıydı. Digər yazılarını, şeirlərini vərəqlədim. Və onunla görüşüb, həmsöhbət olmaq qərarına gəldim.

-Nuray, necəsən?

-Yaxşıyam, həm də çox həyəcanlıyam... (gülür)

-Neçə yaşın var?

- Doqquz yaşım var. Üçüncü sinifdə oxuyuram. Həm də dərs əlaçısıyam.

- Yazdığın ilk şeiri xatırlayırsanmı, necə adlanırdı?

- İlk şeirim “Mən Nurayam” adlanırdı. Özümü və arzularımı tanıtmaq üçün  yazmışdım. Öncə nənəmə, sonra isə valideynlərimə oxudum. Nənəm, hətta sevincdən kövrəlmişdi. O gündən nənəm şeir və onun qaydaları haqqında mənə danışır.

-Sevdiyin nağıl hansıdır?

-Ən çox sevdiyim nağıl “Yeddi nar çubuğu” dur. Həmin nağıl çox ibrətamizdir. Nağılda uşaqlara tövsiyyə edilir ki, güc birlikdədir, tək əldən səs çıxmaz. Dərsdən əlavə nagıl kitabları da oxuyuram. Şeirləri daha çox sevirəm. Nağıllar uşaqların ən yaxın dostudur. Nağıllar bizə vətəni, anamızı, atamızı sevməyi, yaxşı oxumağı, yalan danışmamağı tövsiyyə edir. Sizə misal da, deyim. Axı yalançının evi yansa, heç kəs inanmaz...

- Uşaqlara verilən hansı sualdan xoşun gəlmir?

-Bəzən məndən soruşurlar ki:-“Atanı çox sevirsən, yoxsa ananı? “ Bu sualdan heç xoşum gəlmir. Və suala cavab olaraq deyirəm ki, mən valideynlərimin hər iksini bərabər şəkildə sevirəm. Bu sevgi bütövdür, heç vaxt fərqlənməz. Bu sualı verənlərə isə çox təəssüf edirəm.

- Dünya sənin üçün nə deməkdir?

-Yaqut xanım, insanlar dünyaya gəlir ki, yaşasınlar və gözəl gələcək naminə mübarizə aparıb yenilməsinlər. Dünya hamımızın evidir. Biz uşaqlar, sakini olduğumuz bu evdə səadət görmək istəyirik. İnsanlar həyatda nə istəsələr, Allahdan diləsinlər. Çünki bizi yaradan bizdən heç nəyi əsirgəməyib.

- Sənə həyatı bir rəngdə boya desələr, xəyallarında, arzularında çəkəcəyin tabloda ən çox hansı rəngdən istifadə edərdin və nə üçün?

-Mən ağ rəngi çox sevirəm. Həmin tabloda, ancaq bu rəngə üstünlük verərdim. Çünki ağ rəng paklıq, təmizlik rəmzidir. Bununla yanaşı, tabloma yağışdan sonra asimana gözəllik qatan göy qurşağında olan bütün rənglərin nurunu da çiləyərdim.

- Vətən nə deməkdir?

-Vətən bizim ikinci anamızdır. Vətəni sevmək, onun uğrunda Şəhid olmaq hər bir vətəndaşın borcudur. Vətənimiz, dilimiz varsa, demək biz də varıq.

- Böyüyəndə hansı ixtisasa yiyələnmək istərdin?

-Arzularım çoxdur. Ən əsası çox savadlı, bilikli və istedadlı bir qələm sahibi olmaq istəyirəm.

- Bilirəm ki, nənənlə tez-tez Şəhidlər Xiyabanına ziyarətə gedirsən. Nələr düşünürsən, orada olarkən?

-Şəhidlər xiyabanında uyuyanlara Allahdan rəhmət diləyirəm. Axı, şəhidlərimizin tökülən qanları hesabına, biz bu gün müstəqil və azad Azərbayanın vətəndaşlarıyıq. İnanıram ki, onların qanı heç vaxt yerdə qalmayacaq.

- Nuray, dərslərini yaxşı oxumayan, valideynlərini incidən, onların sözünə baxmayan uşaqlara nə demək istərdin?

-Mən onlara demək istəyirəm ki, ata-ananızı çox sevin. Onların sözündən çıxmayın. Dərslərinizi yaxşı oxuyaraq, valideynlərinizi sevindirin. Axı, ata-analar öz uşaqlarını həmişə xöşbəxt görmək istəyirlər. Əllərinizdən qələm-dəftər düşməsin. Kitablarla həmişə dostluq edin.

- Təsəvvür et ki, bir tribuna önündəsən. Və səni Yer kürəsi dinləyir. Bütün dünya uşaqlarının görmək istədiyi, arzusunda olduğu həyatı necə nəql edərdin?

-Həyat çox gözəldir. Təbiəti bizlərə Allah bəxş edib. Gəlin, Allahın verdiyi nemətləri qoruyaq. Bütün canlıları sevək. Uşaqlar uşaq evlərinə və küçələrə atılmasın. Hədiyyəmiz SEVGİ və NƏVAZİŞ olsun. Heç vaxt müharibə olmasın. Ordumuzun mənfur düşmənlərimizə qalib gələcəyinə inanıram. Yer üzündə hər zaman sülh olsun. Göylərdəki Günəşin şəfəqlərini  topların, mərmilərin tüstüsü qaraltmasın. Aydın səma altında, gözəl bir dünyada böyümək istəyirik!

P.S. Nuray Nur şair-publisist Təranə Şəmsin nəvəsidir.

                                            

                              Yaqut Hüseynova